Cây chua me lá me. Ảnh: caytrongvithuoc.

Tiến sĩ Võ Văn Chi, tác giả nhiều cuốn sách về cây thuốc quý, cho biết cây chua me lá me còn gọi là mắc cỡ tàn dù. Tên khoa học là Biophytum sensitivum (L.) DC, thuộc họ chua me đất oxalidaceae.

Đây là loại cây thảo cao chừng 20 cm, thân không phân nhánh, thường có màu đỏ tía, phủ lông mềm hướng về phía dưới. Lá tập trung ở ngọn làm thành một bó từ 15 đến 20 chiếc, dài từ 7 đến 12 cm, kép lông chim nhẵn, gồm từ 10 đến 14 đôi lá chét không cuống, mỏng cứng, nhẵn, kích thước lớn dần từ dưới lên trên. Lá có thể cụp lại khi va chạm, tương tự như lá mắc cỡ. Cụm hoa có cuống dài ở ngọn thân, thường ngắn hơn lá. Hoa màu vàng có cuống ngắn. Quả nang mang đài tồn tại, có 5 ô. Hạt nhỏ, màu đen, hình cầu.

Cây này mọc hoang trên bãi cỏ, trên đất khô. Ngoài ra còn được trồng vào cuối mùa đông đến tháng 2-3. Chua me lá me phân bố khắp nơi từ Lạng Sơn, Hòa Bình, Ninh Bình, Hà Nội, Nam Định, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng đến Ninh Thuận và Bình Thuận, Đồng Nai, An Giang. Một số nước cũng có cây này như Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines.

Phân tích dược lý cho thấy toàn thân chua me lá me chứa muối oxalate calcium. Cây cũng chứa một hoạt chất tương tự insulin nên giúp điều trị bệnh đái tháo đường. Ngoài ra còn có tác dụng lợi tiểu.

Đông y dùng toàn bộ cây này để làm thuốc, thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi khô. Chua me lá me có vị chua, tính mát, tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, tiêu viêm, cầm máu. Người ta dùng làm thuốc chữa nóng ruột, xót ruột, viêm ruột, tiêu chảy và ho ra máu, tiểu ra máu.

Ở Ấn Độ, lá được dùng lợi tiểu. Hạt nghiền ra đắp mụn nhọt. Nước sắc rễ dùng trị lậu và bệnh sỏi thận. Tro cây lợi tiêu hóa. Người Trung Quốc sử dụng toàn cây dùng trị thần kinh suy nhược, mất ngủ, thoát giang, sa tử cung. Dùng ngoài trị mụn lở chảy nước vàng (hoàng thủy sang) và hecpet mọc vòng.

Bài thuốc trị cảm sốt, nóng ruột, nhiệt tả do viêm ruột, ho ra máu: Dùng 40 g lá me giã nhỏ, đổ nước chín khuấy đều, gạn lấy nước cốt uống.